Kołocz śląski to jedno z najbardziej rozpoznawalnych ciast regionu, prawdziwa duma śląskich cukierników i gospodyń. W Żorach i innych śląskich miejscowościach kołocz od wieków gości na stołach podczas najważniejszych uroczystości – wesel, świąt i odpustów. Jego wyjątkowość potwierdza fakt, że został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. To drożdżowe ciasto z chrupiącą kruszonką, które może być nadziewane makiem, serem lub jabłkami, choć w niektórych domach można spotkać też wersję bez nadzienia, tzw. kołocz pusty.
Na Śląsku kołocz pełnił niegdyś ważną rolę obrzędową – obowiązkowo wręczano go gościom weselnym jako symbol dobrobytu i szczęścia dla młodej pary. Do dziś w Żorach i okolicach można usłyszeć powiedzenie: „Bez kołocza ni ma wesela” – co tylko podkreśla, jak istotne miejsce zajmuje to ciasto w lokalnej kulturze.
A teraz czas na sprawdzony przepis na prawdziwy kołocz śląski z serem, który smakuje dokładnie tak, jak ten przygotowywany przez nasze babcie!
Przepis na kołocz śląski z serem
📌 Porcja dla: 10-12 osób
⏳ Czas przygotowania: ok. 2,5 godziny (wraz z wyrastaniem ciasta)
Składniki:
Ciasto drożdżowe:
- 500 g mąki pszennej (typ 550)
- 30 g świeżych drożdży lub 7 g suchych
- 100 g cukru
- 250 ml ciepłego mleka
- 80 g masła (roztopionego)
- 1 jajko + 2 żółtka
- Szczypta soli
Nadzienie serowe:
- 500 g twarogu półtłustego (dobrze zmielonego)
- 1 żółtko
- 80 g cukru
- 1 opakowanie cukru wanilinowego
- 50 ml śmietany 18% (lub mleka)
- 1 łyżka budyniu waniliowego w proszku (lub mąki ziemniaczanej)
Kruszonka:
- 150 g mąki pszennej
- 100 g cukru
- 100 g masła
- Opcjonalnie: szczypta cynamonu
Przygotowanie:
- Przygotowanie zaczynu – w miseczce rozkrusz drożdże, dodaj łyżkę cukru, 3 łyżki mąki i 100 ml ciepłego mleka. Wymieszaj i odstaw na 15 minut do wyrośnięcia.
- Ciasto drożdżowe – w dużej misce przesiej mąkę, dodaj resztę cukru, sól oraz jajko i żółtka. Wlej wyrośnięty zaczyn, pozostałe mleko i roztopione masło. Wyrabiaj ciasto przez około 10-15 minut, aż stanie się elastyczne i gładkie. Przykryj ściereczką i odstaw na 1-1,5 godziny do wyrośnięcia (powinno podwoić objętość).
- Nadzienie serowe – w misce wymieszaj twaróg z cukrem, cukrem wanilinowym, żółtkiem, śmietaną i budyniem. Masa powinna być gładka i kremowa.
- Kruszonka – w osobnej misce rozetrzyj mąkę z cukrem i masłem, aż powstaną charakterystyczne okruchy. Możesz dodać odrobinę cynamonu dla głębszego aromatu.
- Formowanie ciasta – wyrośnięte ciasto rozwałkuj na placek i wyłóż nim dużą blachę (ok. 30x40 cm). Na wierzch równomiernie rozprowadź nadzienie serowe. Posyp całość kruszonką.
- Pieczenie – piekarnik nagrzej do 180°C (góra-dół). Piecz kołocz przez 35-40 minut, aż wierzch się zarumieni.
- Studzenie i podanie – po upieczeniu pozostaw ciasto do ostygnięcia. Tradycyjnie kołocz śląski kroi się w prostokąty i podaje posypany cukrem pudrem.
Wartości odżywcze (na 1 kawałek, przy 12 porcjach):
- Kalorie: ok. 380 kcal
- Białko: 10 g
- Tłuszcze: 15 g
- Węglowodany: 50 g
Z czym podawać?
Kołocz śląski to idealny dodatek do popołudniowej kawy lub herbaty. W Żorach często serwuje się go na świątecznych stołach w towarzystwie kompotu z suszu lub tradycyjnej kawy z mlekiem.
Jak zmodyfikować przepis?
- Wersja z makiem – zamiast masy serowej użyj 500 g mielonego maku, wymieszanego z miodem, bakaliami i odrobiną śmietanki.
- Wersja jabłkowa – nadzienie serowe zastąp prażonymi jabłkami z cynamonem.
- Kołocz w wersji fit – użyj mąki pełnoziarnistej, zamień cukier na erytrytol, a masło na olej kokosowy.
Kołocz śląski to prawdziwa regionalna potrawa żorska, która od lat zachwyca swoim smakiem. Jeśli chcesz poczuć klimat śląskiej kuchni w swoim domu, koniecznie wypróbuj ten przepis!